Dĩ Vãng Phía Trước

Dĩ vãng phía trước không phải là hồi ký về phần đời chiến trận mà là quãng đời sống động Ngô Thảo luôn nâng niu luyến nhớ bên cạnh bạn bè “đồng sinh cộng tử”. Phải nói chiến tranh là câu chuyện quá khứ, nhưng khi soi rọi vào đời sống hôm nay, với sự sắc sảo của mình, nhà văn đã chỉ ra cho chúng ta nhiều bài học quý giá.

Ông dành nhiều công sức để vẽ nên một bức chân dung hoàn chỉnh về nền văn học Cách Mạng Việt Nam nói chung cũng như cuộc đời của những con người làm nên tên tuổi và sự nghiệp của mình trong những năm chiến tranh như Nguyễn Đình Thi, Vũ Cao, Nguyễn Minh Châu, Nguyên Ngọc, Thôi Hữu, Thâm Tâm, Thúc Tề, Nguyễn Đình Lạp, Thanh Tịnh, Nguyễn Thi, Chu Cẩm Phong, Nguyên Ngọc, Nguyễn Khải, Nguyễn Minh Châu, Lê Lựu, Dương Thị Xuân Quý… nói riêng. Đó là một phần của lịch sử oai hùng được viết bằng máu mà con dân Việt không được phép quên những hy sinh, cống hiến của họ, một thời kỳ oanh liệt đáng tự hào.

Đã lâu độc giả mới thấy ở Việt Nam có tác phẩm phải sững lại, gây chú ý. Dĩ vãng phía trước - tập tư liệu chuyện đời, chuyện văn được nhà phê bình Ngô Thảo ghi chép từ 1969 đến 1983, là cuốn sách có giá trị văn học sử bởi tính trung thực của thông tin, phạm vi đề cập. Ở đó, nhiều nhà văn, nhà thơ tiếng tăm đã bộc lộ tính cách, phần đời sôi động của mình.

Ngô Thảo, với Dĩ vãng phía trước, đã cho người đọc biết một phần chuyện “bếp núc”, hậu trường văn chương, sân khấu và ở sân khấu đời, ông đã sắm “nhiều vai” từ các vị trí, cho chúng ta thấy ánh sáng “thánh đường” và cả “sau cánh gà”. Ngô Thảo 71 tuổi, vẫn viết, vẫn làm cố vấn nghệ thuật cho công ty của các con gái - những người con làm thơ, viết truyện từ nhỏ và tạo nên thương hiệu khi kinh doanh nghệ thuật.

Cuốn sách gồm 17 phần lớn, có tư liệu văn học được góp nhặt công phu, nhờ khoảng thời gian đáng quý Ngô Thảo làm ở tạp chí Văn nghệ Quân đội- nơi gặp gỡ, trò chuyện với nhiều nhà văn thế hệ kháng chiến. Đó là những cuộc trò chuyện với Nguyễn Đình Thi, Vũ Cao, Nguyễn Minh Châu, Nguyên Ngọc; một số bài giảng của Thủ tướng Phạm Văn Đồng, nhà thơ Tố Hữu hay những ghi chép đáng quý tại Hội nghị nhà văn Đảng viên bàn về văn học (1979).

Ngô Thảo bao giờ cũng có giọng điệu riêng, nói đến lí do ra đời cuốn sách, ông đùa: “Ngày này năm trước tôi phải mổ phanh bụng vì ung thư. Những ngày ra ngoài cuộc sống, tôi luôn nghĩ xem cách gì giết thì giờ.” Thế là ông làm công việc gom tư liệu, kể những chuyện đời, chuyện văn như một cách để nhìn lại quá khứ, suy xét đánh giá nhiều sự việc.

Dĩ vãng phía trước, cuốn sách thứ 14 của nhà phê bình Ngô Thảo, người tự nhận chưa bao giờ sáng tác, chỉ viết phê bình, dày 477 trang, do Công ty TNHH sách Phương Nam ấn hành, là tập “tư liệu kép” độc đáo. Dĩ vãng phía trước chứa đựng nhiều cảm xúc, suy nghĩ về văn học Cách Mạng Việt Nam do chính Ngô Thảo bỏ công tuyển tập trong nhiều năm.